مهرمیهن | رسانه ی فرهنگ ایران

تهران باستان، شهري در پرده ابهام


ولي الله خليلي
تهران ،‌شهر بزرگ و آلوده امروز كه به نظر مي رسد تاريخي بيش از 200 سال ندارد،پيشينه‌اي قريب به 3200 سال داشته است ،‌اما كاوش در مناطق مورد نظر درباره اين سابقه باستاني سال هاست كه به دليل ساخت و سازهاي گسترده در منطقه باستاني قيطريه امكانپذير نيست.

تهران شهري خفته در پشت نقابي 3000 ساله است. اين پيشينه بر اساس نتايج كاوش هاي باستان شناسي در قيطريه ، دروس،‌پل رومي ، پاسداران ، قلهك و ... به حدود 3200 سال مي رسد، اگر چه شهر تاريخي ري كه در جنوب شهر تهران قرار دارد، پيشينه اي به مراتب غني تر در حدود 8000 سال دارد.
آذر سال 1347، بساز و بفروش ها و بلدوزرها با چنگال هاي مكانيكي خود به تخريب آثار فرهنگي مشغول بودند. آثار فراواني به صورت تپه در آمده بود كه عده اي از ساكنين محلي به جمع آوري آنها مشغول شدند و مقداري از آنها هم همراه كاميو‌ن هاي خاك به خارج شهر منتقل شد. طولي نكشيد كه سر و صداي تخريب آثار فرهنگي در همه شهر پيچيد، سرانجام كارشناسان وقت مركز آثار باستاني به محوطه قيطريه اعزام شدند و در نيم نگاه اول به عمق ماجرا پي بردند و محوطه اي باستاني كه وسعتش مشخص نبود در برابرشان آشكار شد. با مشاهده چنين وضعيتي اداره باستانشناسي، از شهرداري درخواست كرد كه جواز ساخت و ساز در اين منطقه را ديگر صادر نكند و جوازهاي صادر شده را هم به حالت تعليق در آورد.
گروه حفاري مشخص شد و سرپرستي آن را سيف الله كامبخش فرد(باستان شناس) به عهده داشت. كشيدن سيم خاردار در حدود 2 هكتار از باغ صارم الدوله (جنوب پارك قيطريه ) آغاز شد. با شروع حفاري در محدوده مورد نظر به گورستاني متعلق به 1200 سال پيش از ميلاد دست يافتند،‌همچنين با زدن گمانه هايي در محوطه باغ مشخص شد كه عرصه اين گورستان ها تا نيمه هاي باغ هم پيش رفته است كه به علت رطوبت ووجود ريشه درختان به گورها صدمه هايي وارد شده بود و حفاري در آنها صورت نگرفت.

تهران قدیم

هيأت باستان شناسي تپه قيطريه با حفاري در حدود 8000 متر مربع به 350 گور باستاني همراه با تدفين هاي يك نفره و دو نفره و مقادير فراواني اشياء‌ فرهنگي دست يافتند. بيشتر تدفين ها به شيوه جنيني يا خوابيده به پهلو با دست و پاهاي جمع شده صورت گرفته بود. گورها هيچ يك داراي ساخت و ساز سنگي نبودند. در خاكسپاري مردگان باستاني قيطريه جهت و سمت خاصي رعايت نشده است ولي به نظر مي رسد كه در تدفين آنها نقش خورشيد وجود دارد به طوري كه 50 درصد اجساد به پهلوي چپ و صورت آنها رو به طلوع آفتاب قرار داده شده ، احتمال مي رود چنين استقراري از آنجا برگرفته شده باشد كه فوت شده باشد صبح زود به خاك سپرده شده است. همچنين 30 درصد تدفين ها نيز به پهلوي راست و صورت رو به غروب آفتاب، 10درصد به صورت چمباتمه و 10 درصد در حالي كه به پهلو خوابيده اند و صورتشان به آفتاب نيمه روز خيره شده‌، تدفين شده اند.
از كنار اجساد موجود در 350 گور مكشوفه نزديك به 5000 شي سالم برنزي و سفالي به دست آمد كه مشخصه بارز آن سفال نوع خاكستري بود . وجود اشياء در كنار اجساد مردگان قيطريه نشان مي دهد كه ساكنان تهران در 1200 سال پيش از ميلاد به زندگي پس از مرگ اعتقاد داشته اند . همچنين ا زحفاري هاي قيطريه ظروف سفالي خاكستري رنگ لوله دار،‌فنجان ها،‌بشقاب ها ،‌ديس ها،‌ليوان ها،‌آلات برنزي از قبيل تيغه گليم بافي،‌سوزن ، سنجاق مو،‌كارد و زيورآلات از قبيل انگشتر،‌گوشواره دستبند و وسايل آرايش بانوان به دست آمد كه نشان از پيشرفت ساكنان اين منطقه در هزاره اول پيش از ميلاد دارد.
با وجودي كه نزديك به 3200 سال از استقرار ساكنان قيطريه گذشته اما از روي آثار و بقاياي به جاي مانده از آنها مي توان درباره آنها قضاوت كرد،‌1200سال پيش از ميلاد جمعيت زيادي در حوزه تهران زندگي مي كرده اند. قوم قابل بحث 300 سال در اين منطقه زندگي كرده اند . اما بر اساس تحقيقاتي كه گروهي از باستان شناسان ژاپني در كوهپايه هاي گيلان و منطقه املش و در ارتفاعات بالاي 1500 متر انجام دادند،احتمال مي رود اين قوم با ورود ديگر اقوام به اين منطقه به گيلان رانده شده باشند . چرا كه بررسي نژاد شناسي صورت گرفته بر روي جمجمه هاي مكشوفه از گورهاي «املش»با جمجمه كشف شده از قيطريه و وسايل آنها مشابهت دارند.

برج میلاد

هنرمندان قيطريه در 3200 سال پيش سفالينه هاي خود به ريخت شناسي يا قيافه و شكل ظروف توجه خاصي داشته اند و به اين دليل اكثر ظروف كشف شده انديشه اي را در خود پنهان دارند . ساخت ظروف چند كاره ايجاد فرم هاي مختلف و انتزاعي در روي ظروف از جمله ايجاد منقاره سمبليك پرنده بر روي يك ظرف موجب شده تا اين مجموعه از تنوع شكلي فوق العاده برخوردار باشد . و اين نمادي از شكوه هنر سفالگري اين قوم است. حفاري در تپه قيطريه بي وقفه تا تير ماه سال 1348 ادامه پيدا كردو از آن تاريخ به بعد ديگر حفاري باستان شناسي تازه اي انجام نشد.

در همین زمینه

نوشتن دیدگاه


دستاوردهای هموندان ما

بارگذاری
شما هم می توانید دستاوردهای خود در زمینه ی فرهنگ ایران را برای نمایش در پهرست بالا از اینجا بفرستید.
 

گزینش نام برای فرزند

 

نگاره های کمیاب و دیدنی

XML