جشن نیلوفر
- توضیحات
- دسته: آیینها و جشنها
- بازدید: 10968
«جشن "نيلوفر"، در ايران باستان، بنابر اسنادي كه به امروز رسيده است، در روز خورداد امشاسپند، از ماه تير برگزار ميشدهاست. بيگمان با اندكي انديشه ميتوان دريافت كه ميان همهي اينها يعني گل نيلوفر، خوردادامشاسپند و ماه تير، پيوند وجود دارد و بنابر همين پيوند ژرف است كه چنين جشني در چنين روزي از سوي ايرانيان، برپا ميشده است .ايرانيان از ديرباز جشني به نام جشن نيلوفر را در ششمين روز از ماه تير(شمين روز از گاهشمار باستاني ايران كه در گاهشمار خورشيدي كشور برابر با سوم تيرماه است.) برپا ميكردهاند.
ابوريحان بيروني به برگزاري آن، اشاره كرده است،و گفت «گل نيلوفر، نماد ايزدبانوي "آناهيتا" است. دربارهي اين ايزدبانو به فراخي در آبانيشت سخن رفته است. اين ايزدبانو، ايزدبانوي آب است، ايزدبانوي زايندگي و باروري است. آب و آناهيتا با زايش در پيوند هستند. ايزدبانوي آناهيتا سرچشمهي زندگي، پاككنندهي تخمهي نرينهها و پاككنندهي زهدان مادينهها براي زايش است. و نيلوفر از آنروي بسيار ارجند بوده كه نمادي از آناهيتا است كه نزد ايرانيان، ارج و ارزش، فراواني داشته است.»
«تيشتر» يا تير، بنياد همهي آبها و سرچشمهي بارانها است. نماد آن، ستارهي تيشتر است كه با بارندگي در پيوند است. از سوي ديگر خورداد امشاسپند را داريم كه امشاسپندي مادينه است و اين مادينه بودن ميتواند پيوندي باشد ميان اين امشاسپند با ايزدبانوي آناهيتا. پيوند اين امشاسپند با آناهيتا، ما را به گل نيلوفر ميرساند كه نماد «آناهيتا» است. از سويي، خود خورداد امشاسپند، بنابر متون كهن، نگهبان و پشتيبان آبها است و در جهان مادي پاسداري از گياهان را بر دوش دارد. زاگرس زند، گفت: «ما ميدانيم كه در گذشته در ايران، پس از نوشيدن آب، نيايش كوتاهي براي خوردادامشاسپند ميخواندهايم و همهي اينها، نشانههاي آشكاري است كه نشان ميدهد، پيوند ژرف و معناداري ميان خورداد، تير، نيلوفر و آناهيتا وجود دارد.»
اين پيوند، پيوندي ميان آب، گياه، زندگي، آفرينش و پاكي است و بر همين پايه است كه بايد بيگمان بود كه جشن نيلوفر، جشني بزرگ در ايران باستان بوده است. اما به شوند(:دليل) فرازونشيبهاي بسياري كه بر اين سرزمين رفته، اين روزها چيزي از آن در دست نداريم.با همهي اينها گمان ميرود كه براي آناهيتا براي نيلوفر و براي آبها، بايد جشن بزرگ، فراخ و باشكوهي گرفته ميشده است. اين جشن همچون ديگر جشنها با سرور و شادي با گيتي و هستي و با فصلها، گذر زمان و گاهشماري، پيوند داشته است. اين جشن به گمان بسيار همچون ديگر جشنهاي ايراني بايد جشني همگاني ميبوده است.»از نيلوفر در نوشتههاي كهن به جامانده از ايران باستان، نشانهي چنداني نميتوان يافت به ويژه در نوشتههاي به جا مانده از روزگار پيش از ساساني.»
در كتاب بندهش كه در آن به كوتاهي چنين نوشته شده كه گل نيلوفر، گل ويژهي «آبانايزد» است. و همانگونه كه ميدانيم، آبان ايزد، ايزد پاسدار آبها است، يعني همچون آناهيتا خويشكاري نگهداري از آبهاي گيتي را بر دوش دارد.با برشمردن گونههاي گوناگون گل نيلوفر از نيلوفر آبي، باغي تا نيلوفر پيچ هندي و فرنگي،«واژهي نيلوفر در نخستين چكامههاي فارسي دري يعني چكامههاي رودكي و فرخي ديده ميشود اما من هرچه گشتم اين واژه را در شاهنامهي سترگ فردوسي نيافتم.» نيلوفر استورهاي را در تمدنهاي بزرگي چون مصر، چين، هند و ايران ميبينيم،يكي از استورههاي آفرينش مصر اين است كه جهان از يك گل نيلوفر آغاز شده است و اين، ويژگي زايندگي و آفرينش را در گل نيلوفر نشان ميدهد. حتا در نگارهاي، داريم كه چهار پسر «هوروس»، از خدايان مصري، درون يك گل نيلوفر بزرگ ايستادهاند.»در استورههاي يوناني چنين آمده كه؛ شخصيتهاي استورهاي، «لوتوس»(نيلوفر) را ميخوردهاند براي رفتن به عالم بالا، يعني به گونهاي شگفت، فراروي ميكردهاند.در فرهنگ يوناني-رومي، نيلوفر نشانه و نمادي از مرگ و خاكسپاري به معني نوزايي، رستاخيز و زندگي نو است.»گل در نگارهها، فرهنگ و استورههاي ميانروداني، هندي و حتا بودايي وجود داشته است از هزارهي چهارم پيش از ميلاد در مهرهاي يافت شده در شوش، لرستان، شهداد و سيلك كاشان، گلهايي ديده ميشود كه همانندي بسياري دارند با گلهاي چندپري كه در تختجمشيد، نقش شدهاند و به نام گل نيلوفر ميشناسيم.»
نگارههاي تختجمشيد كه گلي بر دست دارند و اين روزها آنرا به گل نيلوفر ميشناسيم در دست شاهان و شاهزادگان هخامنشي كه در پارسه، نقش شدهاند، اين گل ديده ميشود. افزونبر آن، گل نيلوفر در دست بزرگزادگان پارسي و مادي هم ديده ميشود با اين تفاوت كه گلي كه در دست شاهان و شاهزادگان است، دو غنچهي كوچك در دو سو دارد، كه بيگمان انديشهبرانگيز است.»البته پژوهشي بر روي اين گل در نقشهاي هخامنشي نشده و هرآنچه بر پوشش سربازان گارد جاويدان، سرستونها و در دست شاهان و بزرگزادگان، نقش شده، را نيلوفر ميناميم،شوربختانه همهي پژوهشگران ايراني هم بسيار گذرا از آن، گذشتهاند گويا ميلي هست كه همه چيز را گل نيلوفر بدانيم در حالي كه به گمان من، نقش پايهستونها، هيچ شباهتي به گل نيلوفر ندارند.» تنها كسي كه ميگويد، آنچه در دست شاه هخامنشي است، نيلوفر نيست، والتر هينتس است. اين ايرانشناس آلماني به نقل از دانشمندي ديگر، اين گل را گل سرخ انار دانستهاست كه بايد پيرامونش انديشيد از آنروي كه انار، از ميوههاي ويژهي اين سرزمين و اين اقليم آب و هوايي است و در استورههاي ايراني هم به بسياري يافت ميشود. ويژگي انار زايش و باروري است.اما نكته اينجاست كه گل انار ايناندازه درشت نيست و ساقهاي به اين كلفتي كه در نگارهها آمده، ندارد. تا جايي كه من ديدهام هيچچيز در تختجمشيد بزرگنماييشده، نقش نشده و همهچيز اندازهي واقعي خود را دارد و همين نكته اندكي انديشهبرانگيز است.»
دیدگاهها
در مورد نماد گل نیلوفر در چین و ژاپن و همچنین بین النهرین همم صحبت کنید جالبه...
حرف واسه گفتن زیاد داره من موضوع پروژه ام همین بود و بسار استقبال شد.
در هر صورت ممنون از مطالبتان. :roll: