وارونه ی آنچه در فرهنگ بیگانگان بویژه اروپاییان آشکار و پدیدار بوده و هست ، در فرهنگ ایران خانواده از دیرباز دارای ارزش بسیار والایی بوده است . از این روی بسیاری از جشن ها و آیین هایی که ایرانیان برپا کردند رنگ و بوی خانوادگی داشته است . آیین شب شش یا جشن شب شیش یکی از آیین های زیبای خانوادگی است که ایرانیان پس از زاده شدن فرزند خود برپا می کنند .
شب شیش همانگونه که از نامش پیداست معمولا 6 روز پس از زاده شدن فرزند برگزار می شود . در این جشن پدر و مادر که از آمدن فرزندشان بسیار خرسند و خوشحالند ، خویشاوندان نزدیک خود را فرا می خوانند و شبی را با جشن و شادمانی سپری می کنند .
این جشن چنانکه از آن با فرنام " شب نشینی " هم یاد می شود تا پاسی از شب به درازا می انجامد و از میهمانان پذیرایی درخوری انجام می گیرد. در این شب خویشاوندان نوزاد را دست به دست کرده و می بوسند و این چامه را می خوانند :
بچه بچه، ماهه بچه (بچه بچه ماه است بچه) ـ خدا نگهدار بچه ـ هرکه خوره نون بچه (هرکس بخورد نون بچه) ـ دعا کنه جون بچّه ـ بگير بچه ر، بگير بچه ر. ( بگير بچه را، بگير بچه را).
سپس به دایره زنی و دست زدن می پردازند .
برخی داده های تاریخی گزارشی بدست می دهد که هرچند بیشتر به خرافات و باورهای نادرست می ماند، اما درخور نگرش است :
"در این گزارش ها آمده است که جشن شب شش از آن روی به درازا می کشد و تا سپیده دم ادامه می یابد که همزمان با زاده شدن فرزند یک " جن " ( برخی گزارش ها " آل " ) نیز به جهان می آید و به اتاق زائو اندر می شود تا نوزاد را با همزاد او عوض کند . برای همین خانواده چهره کودک را سیاه می کنند تا جن ها از دیدن او بترسند و به او نزدیک نشوند و تا سپیده دم به جشن و شادمانی می پردازند تا کودک در پناه باشد ."
برخی کارهای همسان، مانند بستن نخ از پشم شتر و ... به دست و پای نوزاد و مادر نیز روان بوده است که بتازگی روشن شده است که برای پیشگیری از تب کردن مادر و فرزند انجام می شده است .به هر روی در گذر زمان برخی خرافات و باورهای نادرست به جشن ها و آیین ها افزوده می شود که با اندکی تیزبینی می توان آنها را شناخت و از آن دوری جست
ایرانیان در این شب زیبا برای کودک اسپند دود می کنند و دور سر نوزاد می چرخانند تا نوزاد دلبندشان از چشم زخم در امان باشد .
هدف از اینچنین جشنها و آیین ها شادمانی است، همانگونه که آرمان راستین فرهنگ ایران شادمانی مردم است و این نکته در فراوانی آیینها و درون مایه ی همه ی جشن های ایرانی پدیدار است .
مهدی زیدآبادی نژاد
