رامهرمز یادگاری از پادشاه ساسانی
- توضیحات
- دسته: یادگارهای فرهنگی
- بازدید: 5653
رامهرمز واقع در 95 كيلومتري شرق اهواز، منسوب به هرمز ساساني است. بررسيهاي باستانشناسي استقرار انسان در دشت رامهرمز را حداقل تا هزاره ششم پيش از ميلاد مشخص كرده است. علاوه بر كشف آثاري مربوط به دوره عيلامي شواهد مربوط به شكوفايي منطقه در دوره ساساني و اسلامي نيز يافت شده است.
دهخدا آورده است: رامهرمز شهري از بناهاي هرمز پادشاه ساساني است در حوالي شوشتر، كه در قديم به آن «سمنگان» ميگفتهاند كه آنرا ساده كرده، «رامز» «ramez» و منسوب به آنجا را «رامزي» «ramzi» ميگويند. چون هرمز پادشاه وقت را آشفتگي در دماغ پديد آمد او را از مقر سلطنتي خود استخر بدان شهر آوردند و در آنجا شفا يافت پس آنجا را رامهرمز گفتند.
رامهرمز در كنار شوش و شوشتر، ديگر شهر خوزستان است كه برابر نظر تاريخدانان در دورهاي پايتخت ايران بوده است.
ياقوت حموي ميگويد كه رامهرمز متشكل از دو كلمه رام (shahr) و هرمز (نام يكي از خسروان ساساني) بوده است.
برخي ميگويند رامهرمز نامي كوتاه شده از رامهرمز اردشير بوده و اين شهري است نامدار در خوزستان و عامه مردم خوزستان اين شهر را رامز يا به گويش الوار مجاور كه «ا» را به «و» تبديل ميكنند roomez گويند.
شهرستان رامهرمز كه در سالهاي اخير، دوباره اهميت گذشته خود را به دست آورده و رو به توسعه و ترقي نهاده، در شرق استان خوزستان واقع است.
اين شهرستان از شمال به شهرستانهاي ايذه، مسجد سليمان و شوشتر، از شرق به استان كهگيلويه و بوير احمد، از غرب به شهرستان اهواز و از جنوب به شهرستان بندر ماهشهر محدود ميشود.
* ديدنيهاي رامهرمز
شهر باستاني رامهرمز با توجه به قدمت و اهميت بسيار زيادي كه بويژه در زمان ساسانيان داشته است، مجموعهاي گرانبها از آثار تاريخي را در خود جاي داده است. در اينجا به برخي از اين آثار و نيز ديگر جاذبههاي آن اشاره ميشود.
* گنجينه جوبجي
اين گنجينه در سال 1386 به شكل اتفاقي و هنگام خاكبرداري شركت آب و فاضلاب خوزستان در يك محوطه 2500 ساله در روستاي جوبجي رامهرمز پيدا شد.
قدمت اين گنجينه كه بخشي از آن با عنوان گنجينه جوبجي در موزه ايران باستان نيز به نمايش گذاشته شده است، به دوره عيلامي ميرسد.
بازوبند زيباي طلايي با نقش مايههاي گياهي كه احتمالاٌ توسط سنگهاي قيمتي تزيين شده، دو دستبند طلايي كه دو سر آنها به شكل سر آهو و با سنگهاي قيمتي داراي نقش مايههاي گياهي تزيين شده است، چند دستبند ساده طلايي كه يكي از آنها كتيبهاي به خط ميخي دارد، حلقههاي موسوم به قدرت كه يكي از آنها كتيبهاي احتمالاً به خط ميخي عيلامي نو دارد، عصاي كوتاه طلايي، انگشتري به صورت حلقه، 155 دكمه طلايي با اندازههاي بزرگ و كوچك كه كشف اين دكمههاي كمياب از نظر تاريخي كمك قابل توجهي به مطالعه چگونگي دوخت لباسهاي تزييني باستاني ميكند، گردنبند طلايي، تكههاي طلايي با نقوش گياهي و هندسي، 99 مهره طلايي گردنبند، آويزهاي طلايي ريز و درشت گردنبند، سه ظرف مرمري و ظرفهاي سفالي و مفرغي، چند دستبند از جنس مفرغ، سه پايه فلزي احتمالاً مربوط به شمعدان، مجسمه الهه شكسته و الهه ماهي مربوط به دوره «سوكل مخ» كه متعلق به قرن هفدهم و هجدهم پيش از ميلاد است جزو اين اشيا هستند.
* تش كوه «كوه آتش»
تشكوه يا كوه آتش در منطقه زيبا و كوهستاني ابوالفارس «باب الفارس» در 35 كيلومتري شمال رامهرمز واقع است.
آتش اين كوه به دليل وجود گاز متان و گوگرد است و حتي سرما و بارندگي نيز از شعله اين آتش هزاران ساله نميكاهد.اين مكان كه مورد توجه ويژه مردم منطقه است، ميتواند تبديل به منطقه نمونه گردشگري شود. در «تش كوه» سنگ سيليس به درخشندگي شيشه به وفور يافت ميشود.
* آبشار سرگچ و غارهاي اطراف آن
آبشار سرگچ به ارتفاع 8 متر در شمال غرب رامهرمز و فاصله 6 كيلومتري از اين شهر واقع است. اين آبشار محيطي سرسبز در كوههاي گچي اطراف پديد آورده است.
در مسير آبشار سرگچ سه غار به چشم ميخورد كه يكي از آنها از دوتاي ديگر بزرگتر است، اين آبشار در مسير خود نيزارهاي زيادي را تا منطقه سورخانمي پديده آورده است كه به دليل نزديكي به رامهرمز ميتواند مكان مناسبي براي جذب گردشگر باشد.
* آبشارهاي آب مهك، آب ريزك
و توف انجير
اين سه آبشار به فاصله 5 متري از هم در منطقه كمپ «جوبجي» رامهرمز واقع شدهاند و در تپههاي اطراف محيطي سرسبز با انبوه درختان كنار «سدر»، نخل، و انجير به وجود آوردهاند. محيط اين آبشارها پوشيده از خزه و جلبك است و تا شهر رامهرمز 5 كيلومتر فاصله دارند.
* توف نمكي « آبشار نمكي»
در امتداد يك جاده مالرو كه از منطقه كمپ رامهرمز شروع ميشود به سمت كوههاي ابوالفارس «بابالفارس» در فاصله تقريباً 15 كيلومتري رامهرمز، آبشاري زيبا كه محيط بالادست آن را درختان انجير و پيچك پوشاندهاند به نام توف انجير خودنمايي ميكند.
آب درياچه بزرگ اين آبشار كه به طول 60 متر و عرض 20 متر است بسيار دشوار است و ماهيهاي شورابي به وفور در آن يافت ميشود.
در كنار اين آبشار يك چشمه كوچك گوگردي وجود دارد. ديگر راه دسترسي به اين آبشار و درياچهاش از مسير روستايي نمره 9 ابوالفارس است.
*آبشار «توف» نوران گدار پهن
اين آبشار كه از چشمهاي در حوالي روستاي سرتنگ ابوالفارس «بابافارس» رامهرمز سرچشمه ميگيرد به بلنداي 12 متر و عرض 4 متر است.
آبشار «توف» با آب شيرين در رشته كوههاي زاگرس در شمال رامهرمز در منطقهاي زيبا و كوهستاني به نام ابوالفارس در روستاي نوران واقع است.فاصله اين آبشار تا رامهرمز 60 كيلومتر است و محيط سنگي آبشار پوشيده از فسيلهاي جانوري و گياهي است. بيشك توفنوران يكي از بزرگترين آبشارهاي كشور است كه با توجه به خشكي كوههاي زاگرس در منطقه خوزستان وجود و وفور چنين آبي توجه هر بيننده را به خود جلب ميكند. اين منطقه محلي مناسب براي تبديل به منطقه نمونه گردشگري است.
* چشمهها
چشمههاي معروف رامهرمز شامل بيبيتاج، زريني، عريض، طريفه، چشمه كوه گچي، آبشار سرگچ، بنرشيد، چشمه سيد، زبيدي موسي، زبيدي مقامص، ديمه، چشم هاشم، چم دهقان، كوپال، تغلي آلعباد، مرادبيگي، چشمه پشت قلعه دا و دختر، سرتنگ، جوكنگ، سورخانمي، شاوهسيوان، پيرسيدعزيز، و چشمه سرخار ميباشد.
* قناتهاي حاشيه رودخانه رامهرمز
در 5 كيلومتري رامهرمز و در حاشيه رودخانه «ديواره تپهاي رودخانه» 5 رشته قنات كه داراي پوششي ويژه هستند با ارتفاع متفاوت وجود دارد كه ميتوان تخمين زد با توجه به فرسايش رودخانه در ساليان متمادي و پايين رفتن بستر آن، قناتهاي جديد در سطح پايينتر ساخته شده است.
آخرين قنات كه نزديك بستر رودخانه است هنوز هم پر آب است و از آن براي مصارف كشاورزي شرق رودخانه رامهرمز استفاده ميشود، وجود بقاياي يك پل قديمي به اهميت و قدمت اين سازههاي آبي ميافزايد.
* رودخانه رستمآباد
اين رود فصلي پس از گذشتن از روستاي درهقير ابوالفارس و آبشار نمكي در حوالي روستاي رستمآباد در فاصله 10 كيلومتري شرق رامهرمز چشمانداز زيبائي ميآفريند.
* سد جره
بيشك ساسانيان پديدآورندگان يا بزرگترين معماران سازههاي آبي هستند، وجود سه سد بزرگ مهي، چمليشان، و جره بر روي رودخانههاي اصلي و دائمي رامهرمز براي مصارف كشاورزي و جلوگيري از سيلابهاي ويرانگر، نشانه توجه ويژه ساسانيان به منطقه رامهرمز بوده است.
جره تنها سدي است كه بيش از 90 درصد آن سالم است، ارتفاع آن 79/18 متر، طول تاج آن 30/17 متر و عرض آن از پايين به بالا از 3 تا 5 متر متغير است.اين سد بوسيله ملاط ساروج ساخته شده و داراي دو دهليز «دريچه» است كه هنوز هم محكم و پابرجاسست.
سد جره واقع در 25 كيلومتري رامهرمز، ميتواند مكاني بسيار مناسب براي جذب گردشگر باشد.
* باغها
از ديرباز باغهاي رامهرمز شهره خاص و عام بوده، اين باغها تا دهه چهل قرن گذشته نيز سرتاسر شهر رامهرمز را پوشانده بودند تا اين كه شوري آب رودخانه موجب از بين رفتن آنها شد. تنها باغها برجا مانده از نياكانمان، باغ دولتي عمارت صميمي، باغهاي منطقه دوريكل، منطقه زراقلي و چند باغ در كوي ملا احمد است.
اين باغها پوشيده از درختاني مانند نخل، انار، انجير، زردآلو، سيب ترش، ليمو، زردآلو، نارنج، نارنگي، پرتقال، هلو، موز، گردوي گرمسيري، انگور و توت هستند.
* كنارستانها و درختهاي رمليك
كنار ميوه خوشمزه پاييزه و زمستانه درختي در مناطق گرمسيري است كه به سدر شهرت دارد. اين درخت به وفور در رامهرمز يافت ميشود و بخش وسيعي از درختان اين شهر را به خود اختصاص داده است، علاوه بر ميوه اين درخت از برگ آن نيز استفاده ميشود. برگ آنرا خشك كرده و ميكوبند و به عنوان ماده شستشوي موي سر مورد استفاده قرار ميدهند كه به آن ختمي ميگويند. ميوه خشكش را هم ميكوبند و با روغن حيواني ميخورند.
مهمترين كنارستانهاي رامهرمز در منطقه كيمه، سيدفرج، انتهاي اسدآبادي، كمپ و طريفه به چشم ميخورد. از ديگر ميوههاي بومي اين منطقه رمليك است كه ترش مزه و كوچكتر از كنار است و با نخستين باران ميوه آن كاملاً ميرسد.
* دشتشير
در 25 كيلومتري شمال رامهرمز در كوههاي مقابل روستاي چم قاسمعلي، دشتي پر از گلهاي زرد به وسعت 100 هكتار خودنمايي ميكند. از ديدنيهاي اين منطقه كه به دشت شير معروف است تونلهاي آبي است كه از چشمههاي كوچك به وجود آمده است، چشمهها در دل زمين فرو رفته و پس از پيمودن مسيرهايي تا حدود 30 متر به درهها سرازير ميشوند، محيط تونلها و غارهاي كوچك و بزرگ اين منطقه گچي و آهكي است و ورودي اين تونلها پوشيده از انجير و تمشك و گل و بوته است.
* بيشههاي ديمه
بيشهزارهاي ديمه رامهرمز از حوالي روستاي حاجي «بنه حاجي» شروع شده و تا جايزان به طول حدود 40 كيلومتر در حواشي رودخانههاي اعلاء و مارون ادامه مييابد. اوج شروع يكپارچگي و انبوهي بيشهها، روستاي ديمه است. آب شيرين چشمههاي زبيدي موسي، زبيدي مقامص، چم هاشم، چم دهقان و ديمه، طراوت و زيبايي ويژهاي به اين بيشهزارها بخشيده؛ حواشي اين بيشهها رودخانههاي اعلاء و قسمتهاي انتهايي رودخانه مارون كه از تلافي آنها رودخانه بزرگ جراحي در منطقه چم هاشم شكل ميگيرد؛ محل پرورش گاوميش است. دقيقاً در محل تلاقي دو رودخانه اعلاء و مارون مكان مقدس علي مخلط «قدمگاه امام رضا(ع)» قرار دارد. طرح بزرگ زيتون كاري ديمه در اين منطقه قرار دارد.
* برد رستم
هفت سنگ بزرگ آسياب معروف به برد رستم «برد در زبان محلي به معناي سنگ است» از جنس كنگلو مرا از كوههاي بختياري واقع در 7 كيلومتري رامهرمز و متعلق به دوره اسلامي از ديدنيهاي اين شهرستان رامهرمز است، اين سنگها كه در حال حاضر فقط سه قطعه از آنها وجود دارد بين دو دژ يا قلعه به نام قلعه سفيد و دژ گلي قرار گرفتهاند. گذشتگان قلعه سفيد را سپيد ميپنداشته و مظهر نيكي و روشني و دژ گلي را سياه و مظهر سياهي و پليدي و به احتمال زياد اين سنگها برداشتي از داستانهاي شاهنامه فردوسي است. متأسفانه بقيه سنگها به احتمال زياد در اثر اجراي پروژههاي عمراني از بين رفته و فقط سه قطعه از آنها باقي مانده است.
* عمارت صميمي
اين عمارت در دوره قاجار توسط اميرحسين سپهدار ساخته شد و در دوره پهلوي اول توسط شخصي به نام صميمي خريداري شد.
عمارت صميمي كه در محله كيمه يوسفآباد رامهرمز واقع است، 13 هزار متر مساحت دارد و در باغ آن انواع ميوههغا از كنار تا نارنج و نخل و ارغوان به چشم ميخورد. اين بنا داراي يك كوشك در دو طبقه است، ساختمانهاي الحاقي به آن محل بارگيري و تخليه كالا و غلات است.اين ساختمان داراي يك هشتي بزرگ است «اتاقي با گنبد بزرگ كه در وسط آن يك حوض بزرگ است». اين عمارت دو برج بزرگ نگهباني داشته كه يكي از آنها پابرجاست و در سالهاي اخير مرمت شده است.
* قلعه دا و دختر «مادر و دختر»
اين قلعه در دو قسمت كه به وسيله راهرويي با ديوارهاي حائل به هم متصل هستند در شمال رامهرمز و در فاصله 3 كيلومتري مركز شهر افراشته بر كوههاي هميشه استوار زاگرس واقع است.
بناي اين قلعه با توجه به شواهد مكتوب متعلق به دوره ساساني است كه در جنگهاي ساسانيان مورد استفاده قرار ميگرفته است.واژه مادر و دختر به واسطه دست نايافتني بودن آن است و منزلت و جايگاه آن در جامعه ساساني. آب آشاميدني مورد استفاده در اين قلعه از چشمهاي كه بين اين قلعه و منطقه چهل پلكان قرار دارد تأمين ميشده است. اين قلعه مشرف به شهر رامهرمز است.
* دزگيري «دژ گلي»
در 10 كيلومتري رامهرز برافراشته بر تپههاي دوكوهك، نظارهگر فعاليت مردمان سختكوش دشت رامهرمز از سلطان آباد گرفته تا شهر كنوني، كلهاي طبيعي چون شيري آرامش گرفته بر تپهها به نظاره نشسته و همه گذشته و آينده مردم اين شهر را زير ذرهبين دارد.
كلهاي كه بين مردم محلي به كله قوچي معروف شده و يادآور مجسمه ابوالهول در مصر است.وزيبايي، بزرگي و كمال هنر نشانگر ثمره دست بشر بودن اين اثر است ولي آنچه نگاه هر بيننده را به خود جلب ميكند جزو يك شاهكار طبيعي نيست.
* منطقه ديمه
در 15 كيلومتري رامهرمز در دل طرح بزرگ زيتون كاري ديمه بر بالاي تپههاي خاك رس تكه سنگ بزرگ عمودي كه چون دو انسان كه همديگر را در بر گرفتهاند جلوه نمايي ميكند.
اين اثر يك اثر كاملاً طبيعي است و بيشتر زواياي ويژه اثر هنري، از سر و گردن و دست و پا را در خود جاي داده كه توجه هر بينندهاي را به خود جلب ميكند.
* عمارت امير مجاهد (قلعه بهبهاني)
اين عمارت دو طبقه با دو برج ديدباني متعلق به دوره قاجاريه است كه باغ و حوضي بسيار زيبا دارد. هنگام مرمت اين عمارت پس از برداشتن گچكاري نماي آن يك نماي زيباي آجري نمايان شده كه به زيباييهاي آن ميافزايد.
* قلعه توكل
اين قلعه متعلق به دوره قاجار در كنار رود كوپال و محصور بين زمينهاي كشاورزي است و زيرزميني در وسط حياط آن به چشم ميخورد.
* گوردخمهها (استودان)
گوردخمههاي معروف رامهرمز در روستاي شاوه واقع هستند.
* موزه مردمشناسي
اين موزه سال 87 در طبقه زيرين كوشك مركزي عمارت صميمي در كيمه شهرياري آغاز به كار كرد و در آن تعداد زيادي اشياي اهدايي مردم رامهرمز و نمادهايي از آداب و سنن مردم منطقه به نمايش گذاشته شده است.
در طبقه همكف كوشك مركزي عمارت صميمي نيز تعدادي از آثار تاريخي مكشوفه رامهرمز مربوط به دورههاي پيش از تاريخ، عيلام، هخامنشي، ساساني، اشكاني، و اسلامي در معرض ديد عموم قرار دارد.
* نخستين چاه نفت ايران
همه ايرانيان بر اين باورند كه نخستين چاه نفت ايران در منطقه نفتون مسجدسليمان است، درست است، نخستين چاه نفتي كه به نفت رسيد آنجاست ولي نخستين چاه نفت كه به قير رسيد و آن هم پيش از مسجد سليمان در منطقه درّه قير رامهرمز و در روستاي ماماتين يك است كه حدود 118 سال پيش و به عمق 36 متر حفر شد و به قير رسيد.
جالب است كه هنوز هم از خانهاي كه ويليام دارسي در اين ده ساخته، استفاده ميشود، اين منطقه در نزديكي چشمههاي قير روان و تشكوه رامهرمز واقع است.
* چاه سنگي
اين چاه به عمق «مربع» حدود 15 متر و عرض 5/1 متر در دامنه يك كوه سنگي با بيش از 25 پله دسترسي به سطح آب در منطقه شاوه رامهرمز كنده شده است و بوسيله لولههايي سفالي به دو چاه ديگر كه به شكل مربع هستند مرتبط است.
بيگمان با توجه به اهميت آب در آيينهاي عيلامي ميتوان از نوع تلاشي كه براي به دست آوردن آب از دل سنگ شده پي برد كه اين چاه، يك چاه دوره عيلامي است كه هنوز پس از گذشت هزاران سال پر آب است. اين چاه ميتواند محيطي مناسب براي تبديل به منطقه نمونه گردشگري باشد.
* چشمههاي قير روان
چشمههاي جوشان قير طبيعي در شمال رامهرمز در منطقه درّه قيرابوالفارس «باب الفارس» هر بينندهاي را به حيرت وا ميدارد. قرنهاست كه اين چشمهها، قير و نفت را به رودخانه اطرافشان ميريزند و جالب اين است كه در آب نفتآلود و قيرگون رودخانه ماهيهاي كوچك زندگي ميكنند.
وجود تأسيسات تصفيه قير دوره هخامنشي موجب ميشد كه قير حاوي گل و لاي تصفيه شود و در مواردي چون قلمزني و عايقكاري ظروف سفالي مورد استفاده قرار گيرد كه بقاياي تصفيه خانهها هنوز هم در بستر و كنار رودخانه پابرجاست. اين منطقه نيز ميتواند مكاني مناسب براي جذب گردشگر باشد.
آبشخور : روزنامه ی اطلاعات