سپاسگزارم یا سپاسدارم؟

Question

درود

از این دو پسوند، کدامیک درست است:

«سپاسـ + ـگزار» یا «سپاسـ + ـدار»؟

(سپاس: ۱. پندار نیک ۲. گفتار نیک ۳. کردار نیک)

از این گذشته، آیا روشن است که نیاکانمان چرا بدین واژه روی آورده‌اند و باورشان از گفتن این واژه به دیگری چه بوده است؟

Answer 1

درست همان «سپاسگزار» است.

گزار به چم ادا کردن،بجای آوردن است پس «سپاسگزار» چم بجای آوردن سپاس است.

گمان نمیکنم داشتن در واژه «سپاسدار» درست باشد چون داشتن چم دارا بودن میدهد و در این واژه عجیب غریب مینماید.

Comments

در برخی گفتگوها دیده‌ام که پسوند «ـدار» را برای این واژه بکار گرفته‌اند.

اگر بپذیریم که پسوند «ـدار» برای واژه «سپاس» نادرست است، سپس پرشمار واژگان در واژه‌نامه‌هایی چون «دهخدا» خواهیم داشت که از پایه نادرست هستند!

خواهشمندم روگرفت‌های زیر که از «لغتنامه دهخدا» گرفته‌ام را ببینید:

تارنمای مدیافایر

چه کنیم؟

واژه «سپاسدار» درست است؟

یا اینکه:

فهرست شدن واژه‌ای در واژه‌نامه[ها] بدین چمار نیست که آن واژه از نگاه آیین نگارش در زوان پارسی هم درست است.

واژه‌نامه[ها] واژگانی که در میان گویشوران بکارگیری می‌شوند را فهرست می‌کنند و کاری به درستی یا نادرستی آنها ندارند.

خب،

سرانجام این سردرگمی کجاست؟

اگر نتوان به واژه‌نامه‌هایی که بزرگان فراهم آورده‌اند تکیه کرد،

پس راه چاره چیست؟

---

ناگفته نماند، بخش بزرگی از مردم، کسانی هستند که به دانش زوان‌شناسی و ... نخواهند گروید یا پیگیر راستی‌آزمایی‌هایی اینچنین نخواهند شد. آنها هر آنچه بزرگان گفته‌اند و می‌گویند پذیرفته و می‌پذیرند زیرا به دانش ایشان باور دارند.

اینگونه است که سرانجام کار و روزگارمان چنین گشته است!

---

ببینید واژه «سپاسدار» واژه نادرستی نیست و ساخت و کاربرد آن در بافت جمله‌ی خاصی میتواند درست هم باشد:

«من سپاسدار نیکی‌های بی پایان دوستم هستم.» 

در جمله بالا کاربردش کاملا درست است.

اما «سپاسگزاری» چون چم ادا کردن/بجای آوردن دارد کاربردی‌تر و دقیق‌تر  است اما به معنی نادرستی «سپاسدار» نیست.

این موضوع به بافت جمله بستگی دارد.

پاینده باشید.

Answer 2

درود بر شما دوست گرامی

واژه «سپاس» يك واژه پارسی ميانه (پهلوی) است و espas بود. واژه «ناسپاس» نیز به ریخت an espas خوانده می‌شده. 

در واژه سپاس (espas) به هیچ روی شماره 3 نیست و سپاس به مینوی سه پاس (گفتار نيك و پندار نيك و كردار نيك) نيست.

سعدی استاد ادب پارسی، می‌گوید:‌ «سگ حقشناس به از آدمی ناسپاس». که این سخن مینماید، ناسپاس در برابر حق‌شناس است. پس واژه «سپاس» به مینوی «حق شناسی» و قدردانی است.

Answer 3

هر دو درست اند بیک مینوی ناهمسان میدهند

سپاسگزار: نخشِ کننده(فاعل) دارد یعنی کسی که سپاس(حق شناسی) را ادا میکند

سپاسدار: نخش فروزه(صفت) دارد یعنی کسی که صفت حق شناسی را داراست

Answer 4

سپاسمند و سپاسدار هر دو به هم کمابیش نزدیک اند. به هر گونه شاید سپاسدار/-مند بودن چمه را برساند چون نیاز-ی نیست سپاس را به کس-ی بدهیم یا کار-ی کنیم همین که کس-ی بداند این سنهش (احساس) سپاس را داریم و آن را به کس-ی دیگر با زبان نیوایانیم (اعلام) بس باشد.