درود بر شما،
من چند سالی در زمینه پردازش زبانهای گفتاری (Natural Language Processing) با رایانه در دانشگاه کار کردم، ولی یکی از انگیزه های بنیادین من برای انجام این کار، دیدن نوشتارهایی در زمینه های هندازگری و دانش، به زبان لاتین در Wikipedia بود. برای نمونه نگاه کنید به این نوشتار
https://la.m.wikipedia.org/wiki/Transistrum
واژگان transistor, emitter, collector, base همه در فرهنگ واژگان electronic به زبان انگلیسی هستند. transistor ها در سده ۲۰ ام در آمریکا ساخته شده اند، بنابراین همه این واژه ها ۱۰۰ سال نیست که به فرهنگ واژگان electronic در انگلیسی راه یافته اند، ولی همانگونه که در این نوشتار میبینیم، برای تک تک این واژگان به زبان لاتین واژه ساخته شده است، (transistrum -> transistor, basem-> base, emittrum -> emitter, collectrum -> collector) هرچند بسیاری از واژگان انگلیسی از لاتین گرفته شده اند و بنابر این، این کارنباید چندان کار سختی بوده باشد، ولی اگر به واژگانی که امروزه در ایران به کار میبریم نگاهی بیندازیم، در می یابیم که تلاش‌هایی که در این زمینه درایران انجام شده، در سنجش با دیگر زبان ها به سرانجامی نرسیده است. برای نمونه در نسکها و دانشگاه‌های ایران، امروزه این واژگان را ترانزیستور،بیس، امیتر، و کولکتور مینویسند و می‌خوانند. بنا براین، در سده ۲۱ ام، ما نمیتوانیم تنها به چند نسک بر جای مانده به زبان پهلوی و اوستایی (که بسیاری، همان ها را هم نخوانده اند) بسنده کنیم. من بر آن شدم که یک Wikipedia به زبان پهلوی بسازم و تا آنجا که می‌توانم، نوشتارهایی در زمینه هندازگری و دانش را به پهلوی برگردانم، تا اینکار انگیزه ای باشد برای ساختن و به کار بردن واژگان نو در این زمینه ها. نوشتارها در Wikipedia ازبازدید خوبی از کشورهای گوناگون برخوردارند و پیوندها به Wikipedia همواره از نخستین پیوندهایی هستند که در سرانجام جستجو در google, yahoo, bing نمایش داده می شوند. بازدید فراوان همچنین می‌تواند در پالایش زبانهای ایرانی امروزین مانند فارسی، بلوچی، کردی و... از وام واژه ها ی بیگانه سودمند باشد. افزون بر این، همه می‌توانند دبیره ها یی مانند UN 2012 یا IPA را بخوانند ( https://en.m.wikipedia.org/wiki/Romanization_of_Persian را ببینید) مانند ایرانیان اوستیا، چچن، ترکیه، تاجیکستان، گرجستان، ازبکستان،قرقیزستان، ارمنستان، هندوستان، و ....، همچنین ایرانیانی که در اروپا و آمریکا زاده می‌شوند و می‌توانند به یک یا چند زبان ایرانی گفتگو کنند، ولی نمیتوانند دبیره کنونی ایران را بخوانند. شوربختانه Wikipedia پروانه نوشتن به زبانهای کهن را نمیدهد (هر چند برای نمونه، بخش لاتین در آن هست وکاربران فراوانی هم دارد). برای دیدن درخواست هایی که برای زبان های ایرانی به سرانجام نرسیده اند ۲ نمونه زیر را ببینید:
https://meta.m.wikimedia.org/wiki/Requests_for_new_languages/Wikipedia_Pahlavi
https://meta.m.wikimedia.org/wiki/Requests_for_new_languages/Wikipedia_Old_Persian
تا آنجا که من در یافتم، گردانندگان Wikipedia میخواهند استیگان باشند که همیشه کاربرانی هستند که نوشتارهای پیشین را ویرایش می کنند، و یانوشتارهای نو پدید می آورند. بنابراین اگر چند کاربر درخواست بدهند، شدنی است که گردانندگان، سرانجام درخواست را بپذیرند. کمتر از ۱۰ سال پیش من در آمریکا دانشجو بودم، و می دیدم که دانشجویانی که در رشته های هندازگری آموزش می دیدند، به آموزگاه لاتین میرفتند (میتوانستند بین چند زبان یکی را بر گزینند، که درآن میان، یکی از زبان ها لاتین بود). آنگاه از خودم پرسیدم براستی چه شماری از دانشجویان ایرانی میدانند که زبانی هم به نام زبان پهلوی هست؟
این کار تنها کرانمند به واژگان فناوری یا پزشکی نیست. برای نمونه، واژگانی که در یک گزارش ورزشی ساده برای مردم همگانی از تلویزیون یا رادیو پخش می‌شوند یادر روزنامه ها نوشته می‌شوند مانند کرنر، پنالتی، دریبل، هند، فل، خطا، حمله، دفاع، رانینگ، کارت، فوتبال، آف ساید، ضربه، بسکتبال، بیسبال، بوکس،اسکی و ... و یا واژگانی که در یک دستور آشپزی ساده هستند مانند غذا، میکسر، مایکروویو، میکس کردن، مخلوط کردن، اضافه کردن، ادویه، مش (mash) کردن، مشر (masher)، مخمر، پاستا و ... که همه این واژه ها را هر کدام از ما ایرانیان میتوانیم دست کم در Wikipedia به سادگی به زبان ایرانی برگردان کنیم.
به امید سربلندی همه ایرانیان
mziefum1372 